Fort Voordorp maakt onderdeel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In het kader van aankomende herbestemmingsplannen heeft Lotte Zaaijer in opdracht van Hylkema Erfgoed een bouwhistorische verkenning uitgevoerd en uitgangspunten voor transformatie geformuleerd.

Fort Voordorp is tegelijk met de forten Ruigenhoek, Rijnauwen en Vechten aangelegd in de periode 1867-1871. De forten waren op een afstand van ca. 3,5-4 kilometer van de toenmalige stadsrand van Utrecht gesitueerd en vormden de tweede linie die de stad moest beschermen tegen vijandelijke aanvallen. In 1873 werd het getrokken achterlaatgeschut ingevoerd dat een bereik had van ca. 6,5-8 km. Hiermee kon Utrecht onder vuur genomen worden vanuit de bossen van Zeist en De Bilt. Het fort werd daarom al in 1878/ 1879 (acht jaar na de bouw!) ingrijpend aangepast: het forttracé werd gewijzigd en de bomvrije gebouwen uitgebreid, aangepast en vernieuwd. Tijdens de eerste en tweede wereldoorlog is het fort in staat van verdediging gebracht. In 1960 werd het fort officieel opgeheven als vestingwerk. Sinds 1990 is het in het bezit van de huidige eigenaar die het exploiteert als evenementenlocatie.

Naar aanleiding van het bouwhistorisch onderzoek heeft Lotte Zaaijer samen met Hester Wessels (Hylkema Erfgoed) een deelsessie verzorgd op het Nationaal Monumentencongres 2022.

Het wachtgebouw is in twee bouwfases tot stand gekomen: het linker deel in 1869-1870 en het rechter deel in 1878-1879.

Langs de laan zijn restanten van emplacementen en traversen te zien.

 

Opdrachtgever: Hylkema Erfgoed
Product: Bouwhistorische verkenning met waardestelling, transformatiekader
Status gebouw: Rijksmonument
Periode: juni- juli 2022

De Gedempte Haven was ooit het kloppend hart van Waalwijk, maar ligt nu verscholen in de binnenstad. In het kader van herontwikkelingsplannen voor het gebied is een cultuurhistorische verkenning met transformatiekader gemaakt, in samenwerking met restauratiearchitect Marieke van den Dungen en in opdracht van gemeente Waalwijk.

De haven is ontstaan als turfvaart en is later ontwikkeld tot haven. Het havenhoofd vormde een kloppende hart van de haven en binnen Waalwijk. Hier vond de bedrijvigheid plaats. Aan de haven, buitendijks gebied, stonden in de negentiende eeuw slechts enkele kleinschalige pakhuizen, rond de eeuwwisseling nam het aantal en de omvang toe.

Vanaf 1950 wordt het gebied tussen de Zomerdijkweg en haven ontwikkeld tot industrieterrein. De industriehal op de hoek is het begin van deze ontwikkeling. Na de aanleg van de snelweg in 1959, die het havenhoofd isoleerde van de haven, werd het havenhoofd gedempt. Het noordelijk gedeelte van de haven ontwikkelt zich verder als haven en industrieterrein. Het zuidelijke gedeelte, de Gedempte Haven, wordt onderdeel van de binnenstad.

Opdrachtgever: gemeente Waalwijk
Product: Cultuurhistorische verkenning met transformatiekader
Status gebouw: Gemeentelijk monument
Periode: oktober 2020

De St. Augustinuskerk (rijksmonument) ligt in het centrum van Utrecht. In het kader van plannen voor toekomstige nevenfuncties is in opdracht van gemeente Utrecht een bouwhistorische verkenning met waarde­stelling en herbestemmingsprofiel opgesteld. In het herbestemmingsprofiel zijn op basis van kernwaarden de uitgangspunten voor transformatie benoemd. Hierin wordt aangegeven welke aanpassingen mogelijk zijn zonder dat de kernwaarden aangetast worden.

De kerk is in 1838-1840 gerealiseerd naar ontwerp van de architect K.G. Zocher in neoclassicistische stijl. Het is de eerste grote katholieke kerk die in Utrecht werd gebouwd na het herstel van de godsdienstvrijheid.

Een van de kernwaarden is de ligging als onderdeel van een historische gevelwand en de presentatie van het manifeste gevelfront richting de Oudegracht. De voorgevel markeert de bijzondere betekenis en functie van het kerkgebouw. De toren hoort bij de herkenningspunten in de binnenstad.

Een andere kernwaarde betreft de opzet als langgerekte eenbeukige zaalkerk met dubbel balkon (tribune en orgelbalkon). Vanuit het schip en vanaf de tribune is goed zicht op het priesterkoor. Met de tribune is de capaciteit van deze binnenstedelijke kerk geoptimaliseerd. Het orgelbalkon maakt onderdeel uit van de ‘orgelbiotoop’ (samen met het orgel, orgelkas, de achtergelegen ruimte voor de blaasbalg en  akoestiek in de zaal).

Een kernwaarde van het interieur is de wandopbouw met een sober vormgegeven basement (waardoor de aandacht gericht is op het priesterkoor en de kruiswegstaties), en de rijke interieurafwerking daarboven (met pilasters tussen de vensters en rijk gedecoreerd koepelgewelf).

Opdrachtgever: gemeente Utrecht
Product: Bouwhistorische verkenning met waardestelling en herbestemmingsprofiel
Status gebouw: Rijksmonument
Periode: sept. – dec. 2019

Het Museumkwartier ligt in het historische centrum van Vlaardingen, aan de Oude Haven. In dit gebied staat de haringvisserij sinds de zeventiende en achttiende centraal. Eind negentiende eeuw en begin twintigste eeuw kende de haringvisserij een grote bloei, in deze periode worden verschillende bedrijfs- en fabrieksgebouwen gebouwd en uitgebreid. De afgelopen decennia kwamen veel van deze bedrijfsgebouwen, waaronder veel pakhuizen, leeg te staan.

In het kader van herontwikkelingsplannen voor het gebied en herbestemming van leegstaande pakhuizen hebben Lotte Zaaijer en Marieke van den Dungen in opdracht van BOEi een transformatiekader opgesteld. Het transformatiekader geeft inzicht in de ontwikkelingsgeschiedenis van het gebied en de gebouwen. De daaruit voortkomende kernwaarden en scenario’s dienen als richtinggevende denkkaders voor het stedebouwkundig en architectonische ontwerp.

Opdrachtgever: BOEi
Product: transformatiekader op gebieds- en gebouwniveau
Status gebouwen: gemeentelijke en rijksmonumenten
Periode: juni – september 2018

Onderstaand filmpje, gemaakt door Kikx Development, geeft een impressie van het gebied.

 

 

Lotte Zaaijer voerde een bouwhistorische verkenning met waardestelling en transformatiekader uit voor Villa Kanjel in Maastricht (rijksmonument), in opdracht van Hermon Erfgoed BV. Dit onderzoek maakt onderdeel uit van een haalbaarheidsonderzoek voor herbestemming.

Bouwhistorie

Villa Kanjel is in 1860 in opdracht van de bekende aardewerkfabrikant Petrus Regout gebouwd als grand hotel (Petite Suisse), in 1880 is het ingrijpend verbouwd tot woonhuis naar het ontwerp van de Akense architect Wilhelm Wickop. Vanaf 1940 wordt het pand gebruikt als kraamkliniek en tot 2013 fungeerde het pand als behandelcentrum van de GGD. Het grand hotel uit 1860 is deels te herkennen in de structuur van het woonhuis, het woonhuis uit 1880 is goed bewaard gebleven (zowel exterieur als interieur).

petite suisse-1

Grand Hotel & Restaurant La Petite Suisse, uit ‘Album dédie à mes enfants et mes amis’ 1868 (bron: RACL)

Bij de verbouwing van grand hotel naar woonhuis hebben grote wijzigingen plaatsgevonden. Het middelste bouwdeel behoort tot de bouwmassa van het grand hotel. Ter plaatse van de rechter aanbouw stond een torentje, waarvan nog funderingsresten onder de vloer zijn teruggevonden. De linker aanbouw is waarschijnlijk geheel nieuw gebouwd op funderingsresten van het grand hotel. Een belangrijke wijziging is dat de hoofdentree is verplaatst van de voorzijde naar de achterzijde. Vanuit de entreehal is uitzicht op de tuin met een grote vijverpartij in het midden. Het tuinontwerp, naar ontwerp J. Gindra, hoort bij het grand hotel uit 1860. Dit is op hoofdlijnen bewaard gebleven.

villa kanjel_bouwfases

Bouwfasering Villa Kanjel en reconstructie plattegrond Grand Hotel Petite Suisse (1860)

Transformatiekader

In het transformatiekader zijn knelpunten benoemd daar waar het toekomstig gebruik en de bouwhistorische waarden kunnen gaan wringen. Ook zijn aanknopingspunten gegeven voor extra buitenruimte, energiebesparende maatregelen en mogelijkheden voor extra daglichttoetreding.

Opdrachtgever: Hermon Erfgoed BV (www.hermonerfgoed.nl)
Product: bouwhistorisch onderzoek
Periode: juni – aug 2015
Foto: Hermon Erfgoed BV

Boerderij Snellenburg in Benschop (rijksmonument) heeft een bijzonder verleden waarmee het zich onderscheidt ten opzichte van andere boerderijen. Lotte Zaaijer deed een uitgebreid onderzoek naar de bouwhistorie van het pand en in opdracht van Hylkema Consultants werkt zij samen met architect Marieke van den Dungen aan een haalbaarheidsonderzoek voor herbestemming.

Bouwhistorisch onderzoek

In het kader van de post-hbo opleiding Bouwhistorie, Restauratie en Monumentenzorg deed Lotte Zaaijer een jaar lang onderzoek naar boerderij Snellenburg. Rond 1700 is dit pand als landhuis gebouwd door de rijke bankiersfamilie De Milan Visconti, eind 19de eeuw werd het landhuis geveild en rigoureus verbouwd tot boerderij. Tijdens het bouwhistorisch onderzoek stond de vraag centraal: wat is er nog van het landhuis terug te vinden in de boerderij? Dat was verrassend veel! Italiaanse marmeren tegels op de deel, lambriseringen, rijk geprofileerde deuren, kozijnen, binnenluiken, etc. Het verleden als landhuis is beter afleesbaar in de boerderij dan in eerste instantie lijkt.

Snellenburg-09

Achtergevel Huis Snellenburg, 1830. Bron: fam. Verweij

Haalbaarheidsonderzoek

Het pand staat al enige tijd te koop, maar door de slechte bouwtechnische staat is het lastig om een particulier te vinden die het pand wil kopen. Er wordt daarom onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor herbestemming. Het bouwhistorische en bouwtechnische onderzoek waren reeds uitgevoerd. Dit onderzoek richt zich op de planologische kaders, de marktverkenning en het ontwikkelen van functionele en ruimtelijke concepten die financieel haalbaar zijn.

Storytelling

De boerderij lijkt op het eerste gezicht een gewone boerderij, maar het verhaal maakt de boerderij onderscheidend. Om dit verhaal meer bekendheid te geven en nieuwe gebruikers bij het pand te betrekken bazuinen we het verhaal graag rond. Tijdens Open Huizen Dag 2015 gaven we de hele dag rondleidingen, we maakten van het verhaal een tentoonstelling in het huis en naar aanleiding van een interview verscheen een artikel in de Telegraaf Utrecht (feb. 2015). In september 2015 gaf Lotte Zaaijer op het Bouwhistorisch Platform een presentatie over het bouwhistorisch onderzoek (bij Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort). Boerderij Snellenburg (pdf)

presentatie_snellenburg_bouwhistorie_01

Bouwfasering in boerderij Snellenburg

Opdrachtgever bouwhistorisch onderzoek: Hogeschool Utrecht
Opdrachtgever haalbaarheidsonderzoek: Hylkema Consultants
Periode: juni 2014 – aug 2015
Foto: Schep Makelaardij